Wie was de moeder van Anne Frank, het meisje dat wereldberoemd werd door haar dagboek? Haar naam was Edith Frank-Holländer, een vrouw die in de schaduw van de geschiedenis vaak minder aandacht kreeg dan haar dochter, maar wiens levensverhaal onlosmakelijk verbonden is met dat van het hele gezin Frank. In dit artikel lees je wie Edith was, waar ze vandaan kwam en hoe haar leven een tragisch einde vond tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Van Aken naar Amsterdam – de vroege jaren van Edith Frank
Edith Holländer werd geboren op 16 januari 1900 in Aken, Duitsland. Ze groeide op in een welgestelde Joodse familie die veel waarde hechtte aan opleiding, cultuur en familiebanden. Haar jeugd was gelukkig en stabiel, tot de politieke situatie in Duitsland in de jaren ’30 drastisch veranderde.
In 1925 trouwde ze met Otto Frank, een zakenman uit Frankfurt. Samen kregen ze twee dochters: Margot (geboren in 1926) en Anne (geboren in 1929). Het gezin woonde aanvankelijk in Frankfurt, maar na de machtsovername van Adolf Hitler in 1933 besloot Otto Frank te vluchten naar Nederland om aan het groeiende antisemitisme te ontsnappen. Edith en de kinderen volgden hem korte tijd later en vestigden zich in Amsterdam, waar ze een nieuw leven probeerden op te bouwen.
De onderduikperiode – een moeder in moeilijke tijden
Toen de Duitse bezetting in Nederland begon, veranderde het leven van de familie Frank opnieuw ingrijpend. Vanaf juli 1942 doken ze onder in het beroemde Achterhuis aan de Prinsengracht. Edith Frank woonde daar samen met Otto, Margot, Anne en vier andere onderduikers, waaronder het gezin Van Pels en tandarts Fritz Pfeffer.
In het Dagboek van Anne Frank komt Edith regelmatig voor. Anne beschreef haar moeder soms als streng of afstandelijk, wat typerend is voor de spanningen die in de benauwde ruimte van het Achterhuis ontstonden. Toch is uit latere getuigenissen van Otto Frank en helpers gebleken dat Edith een zorgzame, moedige vrouw was die haar gezin probeerde te beschermen en de hoop niet wilde verliezen.
Ze was bovendien een verbindende kracht tussen de onderduikers en bleef geloven in een toekomst buiten het Achterhuis, ook al werd de situatie met de dag zwaarder.
Arrestatie en tragisch einde van Edith Frank-Holländer
Op 4 augustus 1944 werd het Achterhuis verraden en het gezin Frank gearresteerd. Na een korte tijd in het kamp Westerbork werden Edith, Otto, Margot en Anne in september 1944 gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau in Polen.
Daar werd het gezin van elkaar gescheiden. Otto Frank kwam in het mannenkamp terecht, terwijl Edith en haar dochters in het vrouwenkamp verbleven. In de barre winter van 1944-1945 verzwakte Edith ernstig door honger en ziekte. Ze overleed in januari 1945, slechts enkele weken voordat Auschwitz werd bevrijd door het Rode Leger.
Haar dochters Anne en Margot werden later overgebracht naar het concentratiekamp Bergen-Belsen, waar ook zij kort voor het einde van de oorlog om het leven kwamen. Otto Frank was de enige overlevende van het gezin.
De nalatenschap van de moeder van Anne Frank
Hoewel Edith Frank-Holländer zelf nooit haar verhaal kon delen, leeft haar herinnering voort door het dagboek van haar dochter. In de woorden van Anne is te lezen hoe Edith, ondanks de moeilijke omstandigheden, haar gezin met liefde en geloof bij elkaar probeerde te houden.
Na de oorlog heeft Otto Frank vaak benadrukt hoe belangrijk Edith was geweest voor hun gezin, en dat haar kracht in stilte schuilging. Haar levensverhaal is een pijnlijk maar waardevol onderdeel van de geschiedenis van de Holocaust en herinnert ons eraan dat achter elk groot verhaal talloze persoonlijke tragedieën schuilgaan.
Edith Frank-Holländer was meer dan “de moeder van Anne Frank” – ze was een vrouw die haar gezin beschermde, die hoopte op vrijheid en die, net als miljoenen anderen, slachtoffer werd van een van de donkerste periodes uit de wereldgeschiedenis.